Trong nhiều tuần nay, Ấn Độ đang bốc lửa theo nghĩa đen. Thủ đô New Delhi vừa thiết lập một kỷ lục bị người ta ghét bỏ, khi nhiệt độ lên tới 52,9°C. Tin tốt là nhiệt độ được dự báo sẽ giảm tới 4 độ ở phía tây bắc và miền trung Ấn Độ trong vài ngày tới. Còn tin xấu là nhiệt độ đồng thời có thể tăng ở các vùng phía đông Ấn Độ và bán đảo phía nam.
Nắng nóng kỷ lục ở Ấn Độ
Đầu tuần này, Ấn Độ đã ghi nhận người đầu tiên thiệt mạng do nắng nóng trong năm, đó là một công nhân bị say nắng. Chính quyền đã yêu cầu công nhân xây dựng phải được cho nghỉ vào buổi chiều, các điểm dừng xe buýt được trang bị nước uống và đường phố được làm mát bằng vòi phun nước
Xem thêm: “Sóng nhiệt sát thủ” tàn phá Ấn Độ
Người dân cố gắng tìm nơi tránh nóng. Trong khi đó, nhu cầu điện ở New Delhi đạt mức cao nhất mọi thời đại, nhu cầu nước cũng tăng cao khiến nhà chức trách phải cắt nước luân phiên, có nơi mỗi ngày chỉ được cấp nước một lần vì nguồn nước đang cạn kiệt. Chính quyền buộc phải làm vậy để có nước phân phối đến các khu vực ít hoặc không có nước
Ở Ấn Độ nhiệt độ thường đạt đỉnh vào tháng 5 và tháng 6, trong tháng này dự báo sẽ có từ 7 đến 10 ngày nắng nóng ở các khu vực phía tây bắc, trong khi thông thường chỉ có hai hoặc ba ngày. Đây là năm thứ ba liên tiếp Ấn Độ hứng chịu những đợt nắng nóng gay gắt, điều đáng sợ là tất cả đã được dự đoán.
Ngay từ tháng 4, cơ quan thời tiết Ấn Độ đã dự báo các khu vực của bán đảo phía nam, phía đông, miền trung và vùng đồng bằng phía tây bắc Ấn Độ sẽ ghi nhận những ngày nắng nóng trên mức bình thường.
Trong lịch sử, đợt nóng kinh hoàng nhất xảy ra vào năm 2015, khi đó hơn 2000 người đã “đăng xuất” vì nắng nóng cực độ. Nhưng đã có những dấu hiệu rằng, năm nay mọi thứ có thể tồi tệ hơn. Các nhà khoa học đã sớm cảnh báo về đợt nắng nóng kỷ lục ở Ấn Độ, mà nguyên nhân chủ yếu là do hiệu hứng El Nino.
Hiện tượng thời tiết El Nino – từ khóa của khí tượng toàn cầu năm 2023
El Nino là một hiện tượng tự nhiên xảy ra do sự tương tác giữa đại dương và khí quyển sinh ra từ vùng nước ấm bất thường ở phía đông Thái Bình Dương. Ở Thái Bình Dương, trong điều kiện tiêu chuẩn bình thường, gió mậu dịch thổi ngang dọc theo đường xích đạo, di chuyển từ phía đông sang phía tây mang theo nước ấm từ vùng nam Mỹ tới châu Á.
Do đó, mậu dịch ảnh hưởng đến các vùng nước biển mà mặt trời sưởi ấm ở tốc độ bình thường. Gió mậu dịch tạo ra sóng lớn làm nước ấm trên bề mặt và nước lạnh sâu hòa vào đại dường. Khi gió mậu dịch yếu đi khiến dòng nước ấm từ vùng bề mặt nóng tây Thái Bình Dương nhanh chóng lưu thông dồn về phía đông, làm cho nhiệt độ vùng biển này nóng lên khác thường.
Xem thêm: 550 người thiệt mạng vì nóng trong lễ hành hương Hồi giáo ở Ả Rập, nhiệt độ xấp xỉ 52 độ C
Trong trường hợp của Ấn Độ, El Nino làm bề mặt đại dương nóng lên bất thường, cùng với hệ thống áp suất cao chặn gió biển ấm từ vịnh Ben-gan và biển Ả Rập đã dẫn đến nhiệt độ cao kỷ lục ở nhiều vùng của Ấn Độ trong năm nay.
El Nino đã trở thành từ khóa của khí tượng toàn cầu năm 2023, đó là năm Trái Đất nóng nhất trong 125 năm. Nhiệt độ trung bình toàn cầu hàng năm đã tăng 1,45°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Năm 2023 là một năm nhiều kỷ lục đáng buồn về thời tiết, về khí hậu với những ngày nắng nóng kỷ lục, thậm chí tháng 7/2023 còn được ghi nhận là tháng nóng nhất trong vòng 120.000 năm trở lại đây.
Mùa hè năm 2023 chứng kiến nhiều kỷ lục về nhiệt độ đã bị xô đổ tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Trong đó, Lào đã phá kỷ lục mọi thời đại với nhiệt độ 42,5oC. Hay thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc trải qua đợt nắng nóng gay gắt dài kỷ lục, khi có gần 10 ngày liên tiếp hứng chịu nhiệt độ hơn 35oC. Trong khi đó, ở Nam Cực, nhiệt độ cũng lên tới gần 9oC.
Nắng nóng cũng gây ra đợt cháy rừng dữ dội ở đảo Rhodes của Hy Lạp. Đây được xem là vụ cháy rừng nghiêm trọng nhất tại châu Âu, thiêu rụi hơn 77.000 ha đất.
Tháng 9 năm 2023, cơn bão Daniel đổ bộ vào Libya mang theo cơn mưa lớn chưa từng có, làm vỡ đập và dẫn đến tình trạng lụt lội thảm khốc. Lũ lụt đã san phẳng một thành phố và khiến ít nhất 5.000 người thiệt mạng.
Bang California (Mỹ) đã được đặt trong tình trạng cảnh báo bão tuyết hiếm gặp, buộc giới chức phải kêu gọi người dân ở trong nhà. Nhiệt độ tại thành phố San Francisco đã có lúc xuống là 4oC, mức thấp kỷ lục trong 132 năm, kèm theo tuyết rơi dày hơn 8 cm.
Đó là một số trong những rất nhiều thảm họa thời tiết cực đoan trong năm 2023 gắn liền với El Nino.
Châu Á chịu nhiều thiên tai nhất năm 2023
Châu Á là khu vực chịu nhiều thiên tai nhất thế giới do các hiểm họa liên quan đến khí hậu lũ lụt và bão đã gây ra số thương vong cao nhất tại đây.
Chỉ riêng trong năm 2023, đã có 79 thảm họa liên quan đến các sự kiện khí tượng thủy văn được ghi nhận ở châu Á, chủ yếu là lũ lụt và bão khiến hơn 2.000 người thiệt mạng và 9 triệu người bị ảnh hưởng.
Dường như thấy chừng đó là chưa đủ nên ông trời quyết định rằng năm 2024 sẽ phải nóng hơn nữa, 99% sẽ là một trong số 5 năm nóng nhất từ trước đến nay. Lý do là vì El Nino thường có tác động lớn nhất đến nhiệt độ toàn cầu sau khi đạt đỉnh. Năm 2023, nó đã đạt đỉnh nên năm 2024 sẽ là năm nhiệt độ tăng lên cao nhất.
Khả năng hiện tượng La Nina sẽ tiếp nối El Nino
Tin tốt là dự báo El Nino sẽ kết thúc trong nửa đầu năm 2024, thay thế bởi La Nina. Giải thích thật nhanh, bạn chỉ cần hiểu rằng La Nina là hiện tượng ngược lại với El Nino, đó là khi lớp nước biển bề mặt ở đại dương lạnh đi dị thưởng.
So với El Nino, La Nina được cho là sẽ ôn hòa hơn về mặt nhiệt độ, tức là nó sẽ đem lại khí hậu mát dịu hơn, nhiều mưa hơn cho một số khu vực trên Trái đất. Điều này đặc biệt quan trọng với những vùng trồng trọt nông nghiệp như nước ta chẳng hạn. Đặc biệt là sau một năm El Nino gây hạn hán khắp nơi. Tin xấu là La Nina có thể gây mưa bão mạnh ở các vùng ven biển.
Trong lịch sử, hiện tượng La Nina từng gây ra cơn bão Mitch vào năm 1998, gây nên nỗi ám ảnh kinh hoàng với những người còn sống đến tận ngày nay. Siêu bão Mitch với cuồng phong cấp 5 từng khiến 22.000 người thiệt mạng và mất tích, 2,7 triệu người mất nhà cửa.
Với Việt Nam ta trong những năm La Nina ,số cơn bão trên biển Đông và ảnh hưởng đến nước ta nhiều hơn bình thường khoảng 28%. Mùa bão trong những năm La Nina kết thúc muộn hơn bình thường, hầu hết các đợt La Nina gây ra lượng mưa vượt trung bình nhiều năm ở các tỉnh ven biển Trung Bộ và Tây Nam Bộ, nhưng Bắc Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ lại bị thâm hụt lượng mưa.
Đáng chú ý, đa số La Nina từng gây ra những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24 giờ và số tháng liên tục hụt mưa ở một số nơi. Đặc biệt trong những năm La Nina, dòng chảy các sông thường lớn hơn trung bình nhiều năm, có năm ở một số sông lớn hơn tới 80% đến 100%, nguy cơ lũ lụt ngập úng là rất cao.
El Nino và La Nina nói chung là những hiện tượng khí hậu diễn ra theo chu kỳ, chúng ta không thể làm gì để ngăn chúng xảy ra. Tuy nhiên, vấn đề là tác động của các hiện tượng khí hậu tự nhiên như El Nino và La Nina đang ngày càng bị khuếch đại do Trái Đất nóng lên.
Ứng phó với bão lũ cực đoan 2024
Vài chục năm trở lại đây, khi nhắc đến thời tiết, có một từ khóa được nhắc đi nhắc lại, đó là “bất thường”. Càng ngày các hiện tượng thời tiết càng khó dự đoán hơn. Bằng chứng là liên tiếp những năm gần đây, các thảm họa tự nhiên đều gây ra thương vong kỷ lục.
Hiệu ứng “cánh bướm” ngày càng thu hút nhiều sự chú ý. Đó là khi một con bướm đập cánh ở tận rừng nhiệt đới Amazon của Brazil có thể là khởi nguồn gây ra một trận cuồng phong ở Texas, Mỹ. Điều này cho thấy sự tương liên của vạn vật trong tự nhiên, dù chỉ một biến số nhỏ cũng có thể gây ra một hậu quả to lớn.
Trong những năm qua, những biến số đã diễn biến không hề nhỏ. Băng ở hai cực đang tan với tốc độ nhanh chưa từng có. Nhiệt độ của các đại dương ấm lên. Tất cả những yếu tố này và hơn thế nữa có thể khiến những hình thái thời tiết như El Nino hay La Nina trở thành một thứ gì đó khó lường hơn trước kia rất nhiều. Và luôn luôn, con người phải ở tâm thế phòng bị.
Một ví dụ là mùa lũ đã tới sớm hơn dự kiến tại miền Nam Trung Quốc, mưa dông kéo theo cảnh báo mực nước tại một số sông lớn ở tỉnh Quảng Đông đạt mức “trăm năm có một”. Các trận mưa lớn kéo theo lở đất đã làm ít nhất 4 người thiệt mạng, 10 người mất tích, hàng chục ngôi nhà bị đổ sập, hư hỏng nặng, nhiều tuyến đường bị phong tỏa.
Điều vi diệu hơn cả là từ Ấn Độ bị thiêu đốt, đến Trung Quốc chìm trong đại hồng thủy, chúng ta gọi đó là những hiện tượng bất thường. Nhưng thực chất tất cả đã được cảnh báo từ trước nên việc chúng xảy ra không có gì đáng ngạc nhiên .
Nhưng chúng chắc chắn gây ngạc nhiên cho những người phải trực tiếp trải qua chúng, bởi vì đây là những sự kiện mà chúng ta chưa từng trải qua trước đây, hoặc những hiện tượng thời tiết kéo dài hơn, hoặc dữ dội hơn, hoặc lặp lại nhiều lần hơn trong năm.
Hãy chuẩn bị tinh thần để không còn bất ngờ trước việc bị bất ngược hơn nữa.
