Xin chào các bạn, đây là câu chuyện về Cao Biền, một nhân vật tạo ra những tranh cãi về ranh giới giữa giả và thật. Bài viết được đăng tải trên báo Công an Nhân dân. Trong “Chiếu Dời Đô”, một văn kiện lịch sử vô giá về thủ đô Hà Nội ngày nay, vua Lý Thái Tổ từng viết: “Huống chi thành Đại La, đô cũ của Cao Vương, ở giữa khu vực trời đất, có thế rồng chầu hổ phục”. Cao Vương ở đây không nghi ngờ gì nữa, chính là Cao Biền. Tại sao Lý Thái Tổ, khi dời đô vào năm 1010, lại gọi Cao Biền là Cao Vương? Thực tế lịch sử ra sao?
Theo chính sử, Cao Biền là một viên tướng tài của nhà Đường (Trung Quốc), làm quan cai trị Việt Nam vào thế kỷ thứ 9. Cao Biền có công đánh thắng quân Nam Chiếu và xây dựng thành Đại La. Tuy nhiên, trong dân gian nước ta, Cao Biền nổi danh là một phù thủy giỏi thuật số, thông địa lý, thường cưỡi diều giấy bay trên không trung để yểm các nơi thắng cảnh, dùng thần quyền và tâm linh nhằm triệt tiêu ý chí giành độc lập của dân ta. Theo chính sử nước ta, thành Đại La do Cao Biền xây dựng có chu vi 1.982,5 trượng, tức khoảng 6,6 km, cao 2,6 trượng (khoảng 8,67 m), chân thành rộng 2,5 trượng (khoảng 8,33 m), có 55 lầu vọng, ba hào nước, 34 đường đi. Ngoài thành còn có đê bao quanh bảo vệ, dài 2.125 trượng (khoảng 7,09 km), cao 1,5 trượng (khoảng 5 m). Như vậy, Cao Biền là người có công lớn trong việc xây dựng thành Đại La, đặt nền móng cho thành Thăng Long sau này.
Năm 938, Ngô Quyền đánh thắng quân Nam Hán, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do. Đến năm 1010, Lý Thái Tổ dời đô về Đại La. Khi thuyền còn lướt dưới thành, nhà vua chợt nhìn thấy một con rồng vàng từ phía đầu thuyền bay lên. Ngài cho rằng đây là điềm trời phù hộ, bèn đổi tên thành Thăng Long. Thăng Long có nghĩa là “rồng bay”.
Theo chính sử Trung Quốc, Cao Biền, người U Châu (tức Bắc Kinh ngày nay), là cháu nội của danh tướng Cao Sùng Văn, người có công dẹp loạn cuộc khởi nghĩa của Lưu Tịch dưới thời Đường Hiến Tông. Cao Biền xuất thân dòng dõi nhà võ nhưng giỏi văn. Trong sự nghiệp chính trị, ông được vua Đường phong làm An Nam Tiết độ sứ. Như vậy, Cao Biền là kẻ ngoại bang xâm lược, được phong tước hiệu làm quan cai trị nước ta lúc bấy giờ. Đây là một nhân vật đặc biệt trong cả văn học viết và văn học dân gian, bởi ông xuất hiện với nhiều hành tung, công trạng mờ ảo và hấp dẫn, nhất là chuyện ông có tài phong thủy trấn yểm. Điều này càng khiến các sử gia và nhà văn chương chú ý.
Trong “Lĩnh Nam chích quái”, có chuyện “Giấu khách hàng” ở huyện Tiên Du (tức Bắc Ninh ngày nay) viết về Cao Biền, người giỏi thuật số, thông địa lý, thường cưỡi diều giấy bay trên không trung để yểm các nơi thắng cảnh. Một câu chuyện khác, “Long Đỗ”, kể rằng khi đắp xong La Thành, Cao Biền gặp một dị nhân mặc áo sặc sỡ, trang sức kỳ lạ, cưỡi con rồng đỏ lơ lửng trong mây khói, khí thế ngùn ngụt, bay lên lượn xuống, tự xưng là Long Đỗ Vương. Hoảng sợ, Cao Biền lập đàn, dùng nghìn cân sắt đúc tượng thần nhân để làm bùa yểm. Nhưng khi vừa đọc thần chú, trời đất bỗng mù mịt, ngày đêm mưa gió giật đùng đùng, tượng sắt nát vụn và bay lên không trung. Cao Biền sợ hãi, có ý định trở về phương Bắc.
Câu chuyện “Tản Viên Sơn Thánh” mô tả chi tiết việc trấn yểm của Cao Biền. Khi ở An Nam, Cao Biền muốn yểm những nơi địa linh, bèn mổ bụng một cô gái chưa chồng 17 tuổi, vứt ruột đi, nhồi cỏ bấc vào bụng, mặc quần áo vào, rồi đặt ngồi trên tế đàn. Khi thấy tế vật cử động, ông vung kiếm chém đầu, rồi đem thuật này áp dụng để hãm hại thần linh Tản Viên. Nhưng chỉ thấy Tản Viên Vương cưỡi ngựa trắng trên mây, nhổ nước bọt rồi bỏ đi. Cao Biền than rằng: “Linh khí phương Nam không thể lường được, vượng khí đời nào hết được”. Như vậy, Tản Viên, tức Sơn Tinh, cũng biết đến Cao Biền.
Năm 1427, Lê Lợi đại phá thành Đông Quan, bắt sống Hoàng Phúc, Thượng thư Bộ Công của nhà Minh, thu được nhiều sổ sách, giấy tờ quan trọng. Đặc biệt, trong số đó có cuốn “Cao Biền địa lý tấu thư”, nghĩa là sách của Cao Biền về địa lý, liệt kê xứ Giao Chỉ có tổng cộng 632 huyệt chính, 1.517 huyệt phụ, là nơi hội tụ nhân tài, anh kiệt. Văn thì đạt Tam Khôi, Trạng nguyên; võ thì đến Quận công, danh tướng. Chưa hết, trong sách còn liệt kê 27 đại địa phát đế vương. Điều gây ngạc nhiên là khi đối chiếu với lịch sử, nhiều thông tin trong sách không đúng. Tuy nhiên, điều này khẳng định Cao Biền là người có năng lực phán đoán về phong thủy, và đó là sự thật.
Truyền thuyết về núi Cánh Diều ở Ninh Bình kể rằng, khi sang Giao Châu, thấy long mạch miền Nam rất vượng, muốn phá đi, Cao Biền thường mặc áo phù thủy, cưỡi diều giấy xem địa thế, lập đàn cúng tế, lừa thần bản địa, rồi dùng kiếm báu chém đầu, sau đó đào hào chôn kim khí để triệt long mạch. Một lần, khi cưỡi diều giấy bay đến Hoa Lư, ông bị một đạo sĩ cùng dân chúng dùng tên bắn. Cao Biền trọng thương, diều gãy cánh, rơi xuống một ngọn núi. Từ đó, núi mang tên núi Cánh Diều. Thành ngữ “lẩy bẩy như Cao Biền dạy non” cũng nói về chuyện Cao Biền có thuật pháp. Ông từng đào động, đốt đất, ủ kín một thời gian, đọc thần chú, rồi mở ra, mỗi hạt đậu hóa thành một tên lính để yểm bùa và triệt hạ long mạch. Cao Biền thường nuôi 100 âm binh. Một lần, ông ở trọ nhà một bà hàng nước, nhờ bà mỗi ngày thắp một nén hương. 100 ngày thắp 100 nén hương sẽ gọi dậy 100 âm binh. Biết được tà ý, bà đã phá bỏ âm mưu của ông.
Cột đá Phổ Minh ở Bắc Ninh được cho là vật trấn yểm. Truyền thuyết kể rằng vùng đất quanh núi Phổ Minh là đất phát vương, với thế “rồng cuộn, hổ ngồi”. Cao Biền bèn dựng cột đá để phá. Tuy nhiên, kết cấu và hình dạng cột đá nặng khoảng 50 tấn này lại phản bác truyền thuyết. Đó là một tác phẩm điêu khắc rồng đá theo phong cách thời Lý, là cột duy nhất của một ngôi chùa từ thời Lý, tương tự như chùa Một Cột. Hiện nay, giới nghiên cứu chưa đủ tư liệu để khẳng định, nhưng đây là phán đoán có cơ sở nhất.
Lịch sử có một sự thật: 51 năm sau khi Cao Biền chết, Ngô Quyền đã thắng quân Nam Hán, mở ra thời kỳ nhân dân ta luôn chiến thắng các cuộc xâm lược của bọn phong kiến phương Bắc. Như vậy, việc Cao Biền trấn yểm hóa ra thành hư ảo. Những câu chuyện thêu dệt về Cao Biền có lẽ chỉ là cách lý giải của người Việt xưa về những điều đáng sợ từ phương Bắc, cả những vị quan từ phương Bắc. Lịch sử cần nhìn vào thực tế: dù Cao Biền có trấn yểm hay không, nước Nam ta vẫn luôn chiến thắng người phương Bắc.
Rất nhiều huyền thoại, giai thoại xung quanh Cao Biền, nhưng mỗi khi ông đụng đến thần linh, linh khí của nước Nam, đều thất bại. Liên quan đến câu chuyện của Cao Biền, có một vụ nổi tiếng là thánh vật sông Tô Lịch. Nếu các bạn cảm thấy hứng thú, bài viết tới sẽ kể về câu chuyện sông Tô Lịch. Cảm ơn các bạn đã quan tâm theo dõi câu chuyện này.
